Epke Zonderland én Joost Klaase over gezond en vitaal leven

De één is - na een gouden turncarrière - sportarts in opleiding én ambassadeur van een fit en vitaal leven. De ander is chirurg in het UMCG én de drijvende kracht achter prehabilitatie: patiënten fit maken voor een operatie. En hoewel ze verschillende achtergronden hebben, staan ze hetzelfde in de wedstrijd: ‘in onze samenleving moet de focus meer op gezondheid, niet op ziekte.’

Gezonde leefstijl, wat is het precies?

Een gezonde leefstijl is eigenlijk niets meer dan een reeks gewoonten en keuzes die bijdragen aan een goede lichamelijke en geestelijke gezondheid. Enkele belangrijke aspecten van een gezonde leefstijl zijn: gezonde voeding, voldoende beweging, goede nachtrust en een goede geestelijke gezondheid. Een gezonde leefstijl is als het ware een balans tussen al deze aspecten. Door kleine veranderingen in je dagelijkse routine aan te brengen, kun je geleidelijk een gezonde(re) leefstijl ontwikkelen én behouden.

Maken jullie je zorgen over gezondheid en welzijn in Nederland?

Epke: ‘We worden steeds ouder, maar niet persé gezonder. Wat ik vooral zorgelijk vind zijn de grote gezondheidsverschillen. Wanneer je hoog opgeleid bent en een prima inkomen hebt, leef je langer in goede gezondheid. Dat is mooi. Maar er is een groeiende groep die minder goed mee kan komen: mensen met een laag inkomen, weinig sociale zekerheid. Zij leven gemiddeld gezien korter en worden eerder ziek.’

Wat merken we daarvan in de zorg?

Joost: ‘De zorgvraag groeit. Mede door de vergrijzing hebben we nu al te maken met personeelstekorten, lange wachtlijsten. Dit wringt. Het wordt hierdoor steeds lastiger om goede zorg te verlenen. We zullen straks lastige keuzes moeten gaan maken. Bijvoorbeeld of we een grote operatie bij een 80-plusser wel of niet kunnen doen.’

Wat kan een gezonde leefstijl daarin betekenen?

Epke: ‘We weten dat gezond eten, voldoende bewegen en een fijne woonomgeving bijdraagt aan een betere gezondheid en een kleinere kans op ziekte op latere leeftijd. Daar zijn allerlei onderzoeken naar gedaan, niemand zal dat ontkennen. En je hoeft hiervoor echt niet als een topsporter te leven. Met een half uurtje bewegen per dag, bewuster eten, stoppen met roken win je al heel veel.’

Dat een gezonde leefstijl zelfs een positief effect heeft op mensen die al ziek zijn, laat prehabilitatie zien: hoe werkt dat?

Joost: ‘Prehabilitatie is een programma dat wij patiënten laten volgen in de weken voordat ze een zware operatie ondergaan. Wij bieden voedingsadvies, trainingsschema’s, hulp bij het stoppen met roken en alcohol drinken. De resultaten zijn verbluffend. In vier weken worden mensen fysiek fitter: hun zuurstofopname verbetert, de suikerspiegel daalt. Patiënten die dit programma volgen herstellen sneller en hebben 50% minder kans op complicaties.’

Want, qua fitheid valt er veel te winnen bij jouw patiënten?

Joost: ‘Absoluut. In onze prehabilitatie-poli screenen wij patiënten bijvoorbeeld op fitheid, voeding, mentale weerbaarheid, tabak- en alcoholgebruik. Twee derde van de patiënten, scoort een onvoldoende op één of meerdere punten. Meer dan de helft van m’n patiënten heeft overgewicht. Ruim 60% haalt de landelijke beweegnorm – 5 keer een half uurtje bewegen per week - niet.’

Zie jij dat ook Epke?

‘Nou, ik ben nog volop in opleiding als arts. Vanuit die praktijk kan ik daar weinig over zeggen. Maar ik zie het om mij heen wél gebeuren. Zo is onze samenleving steeds meer gericht op gemak. Dit begint al jong. De jeugd zit massaal op de elektrische fiets. Een middagje met de tablet op de bank is makkelijker dan buitenspelen. En elke dag een verse maaltijd is in veel gezinnen niet vanzelfsprekend.’

Waarom lukt het om patiënten voor een operatie wél te motiveren om hun leefstijl te veranderen?

Joost: ‘Patiënten zitten dan in een ‘teachable moment’. Wanneer jij de diagnose kanker krijgt en voor een zware ingreep staat, is jouw motivatie om je gedrag (en leefstijl) te veranderen groot. Helemaal wanneer je hiermee de kans op complicaties én terugkeer van de ziekte verkleint. Mooie bijkomstigheid is dat mensen dankzij ons programma ervaren hoe fijn het is om jezelf fitter te voelen. Ik heb zelfs patiënten die mij direct na de ingreep vragen, wanneer ze weer op hun trainingsfiets mogen. Nou, dan is mijn missie geslaagd.’

Eigenlijk wil je voor meer gezondheid en vitaliteit zorgen vóórdat mensen echt ziek worden. Wat houdt ons tegen?

Epke: ‘Wanneer je opgroeit in een omgeving waar roken, alcohol drinken en ongezonde voeding normaal is, is het lastig om gezonde keuzes te maken. Daarnaast wordt het mensen steeds makkelijker gemaakt om ongezonde keuzes te maken. Zeker wanneer je het niet breed hebt. Een hamburger koop je bij wijze van spreken voor een euro, maar de contributie voor de sportclub is voor veel gezinnen niet te betalen.’

Wat zouden we wél moeten doen?

Epke: ‘Ik geloof in het stimuleren van gezondheid. En mensen hierbij – net zoals Joost doet – goede ondersteuning bieden. Het vitaliteitsprogramma Samen Fitter  van De Friesland spreekt mij enorm aan: samen kennis delen, mensen bewust maken én gericht helpen. Maar, leefstijl gaat niet alleen over de keuzes die jij en ik maken. Het gaat ook over een overheid die staat voor een gezonde samenleving, over onderwijs, over hoe we onze steden inrichten, over het bedrijfsleven. Willen we bouwen aan gezonde generaties? Dan moeten we dit met z’n allen doen!’