Je leefstijl als medicijn

Als hoogleraar diabetologie aan het Leids Universitair Medisch Centrum en initiator en bestuurslid van het Nederlands Innovatiecentrum voor leefstijlgeneeskunde pleit Hanno al jaren voor een nieuw zorgsysteem. Een zorgsysteem dat meer gericht is op preventie, in plaats van alleen op genezing. Zodat mensen onder begeleiding leren hun leefstijl aan te passen voor hun gezondheid. Want dat is de enige manier om de kraan van chronische aandoeningen en uit de pan rijzende zorgkosten dicht te draaien.

De rol van leefstijl op onze gezondheid

Ik krijg al jaren elke dag mensen in mijn spreekkamer met type 2 diabetes. Het was al bekend dat voeding, te weinig beweging en stress van invloed kunnen zijn op het ontstaan van deze ziekte. We proberen vervolgens die schade aan de achterkant te herstellen met pillen. Maar zolang je aan de voorkant de verkeerde dingen blijft doen, ben je eigenlijk aan het dweilen met de kraan open. Dat stuitte mij steeds meer tegen de borst. Er komt gelukkig steeds meer wetenschappelijke basis voor dat idee. Niet alleen als het om diabetes type 2 gaat, want allerlei chronische niet overdraagbare aandoeningen waarmee we worstelen, hebben te maken met onze manier van leven en de manier waarop we onze samenleving hebben ingericht. Daar moeten we iets gaan doen, want het is echt een doodlopende weg waar we nu op zitten.

Leefstijlgerelateerde aandoeningen zijn moeilijk te behandelen

Als je teruggaat naar het ontstaan van ons zorgsysteem, is dat gebaseerd op behandeling van infecties en ongelukken. Want dat waren dingen waar we mee te maken hadden in die tijd en waar we iets aan konden doen. In zo’n geval werkt ons zorgsysteem heel goed, want wat doe je dan? Je wacht tot er iets gebeurt, bijvoorbeeld tot je een arm breekt of een longontsteking krijgt en dan ga je naar de dokter. Dan krijg je een pil of een operatie en dan is het probleem vaak opgelost. Dat komt omdat dat hele simpele ziektes zijn, met maar één oorzaak, die heel goed aan te pakken zijn met een pil of een operatie. Maar de ziektes waar we nu mee te maken hebben en die de afgelopen 100 jaar steeds vaker voorkomen, bijvoorbeeld kanker, hart- en vaatziekten, diabetes, depressie, astma, reuma, chronische darmziektes; dat zijn totaal andere aandoeningen. Die zijn qua ziektebeeld heel complex en tegelijkertijd is de oorzaak ook veel complexer. Die ligt namelijk voor een belangrijk deel in de interactie tussen onze manier van leven en ons genetische materiaal.

Een voorbeeld van hoe onze leefstijl tegen ons werkt

In Nederland zitten we meer dan 8 uur per dag. Het is onomstotelijk bewezen dat lang zitten heel slecht voor ons is. Het moeilijke is dat dat gedrag biologisch gedreven is. We zijn helemaal gericht op het onszelf zo gemakkelijk mogelijk maken. We willen in feite heel graag zitten, op het moment dat we voldoende eten hebben, om energie te sparen. Dat komt dus door onze genen en die stammen van miljoenen jaren terug. Die genen zijn niet veranderd en dat maakt het dus ook zo ontzettend moeilijk om er iets aan te doen en van die stoel af te komen. Onze gedragsgenen waren vroeger heel nuttig maar komen nu als een soort boemerang op ons af.

Ook onze genen spelen ons parten

We leven bijna allemaal verkeerd en onze genen bepalen wat voor ziekte we daarvan krijgen op termijn. Er komen steeds meer aanwijzingen dat de huidige complexe aandoeningen een totaal andere zorgaanpak vragen. We leven nog steeds in de illusie dat we deze aandoeningen kunnen aanpakken met operaties en pillen en dat stamt uit het verleden. We hebben onze manier van denken en doen en ons zorgsysteem dus niet voldoende aangepast aan de soort ziektes die we nu hebben.